ए.बी. शेर्पा - तेञ्जिङ शेर्पा र एडमण्ड हिलारीले सरगरमाथा शिखर चुमेको ५८ वर्षअघि सन् १९५३ मे २९ को त्यो ऐतिहासिक दिनपछि २०१० सम्म आइ पुग्दा ३ हजार ५ सयभन्दा बढीले विश्वको सर्बोच्च चुचुरोमा पाइला पुर्याइसकेका छन्। यसपाली करिब ३ सयले सफलता पाए। शेर्पा र हिलारीलाइ पछ्याउदै विश्वका प्रमुख मध्ये एक गन्तव्यको आर्कषणमा यहाँ पुगेका आरोही र सहयोगि गरी अनुमानित तीनसय जनाले अहिलेसम्म ज्यान गुमाइसकेका छन यो क्षेत्रमा , तैपनि शिखर छुने लालसा घटेको छैन। किर्तिमान आफ्नो बनाउने
क्रममा यस क्षेत्रमा भएको प्रदुषण बारे भने सरकारलाइ सोह्र वर्ष अघि मात्र थाह भयो र नियममा कडाइ गर्यो।सन १९७३ मा सगरमाथा चुम्न हिँडेको इटाली आरोहण दलले आधारशिबिर सम्म आफ्ना समान बोक्न ३५ सय भरियाको प्रयोग गरेको थियो। आरोहण दलका खानेकुरा बोक्न काठमाडौंबाट निरन्तर दुइ हेलिकोप्टर आरोहण अवधिभर बेशक्याम्प आउ आउ जाउ गर्थे। यी मध्ये दुर्घटना भएको एउटा हेलिकोप्टर ३६ वर्ष पछि हिँउ पहिरोसँगै बग्दै गरेको अवस्थामा २००९ मा मात्र भेटियो। एक भरियाले लाने तीस किलो सामान र हलिकोप्टरको अवशेषको मात्रै अनुमान गर्ने हो भने यो इटालियन आरोहण दलले ३५ हजार किलो फोहोर सगरमाथालाइ उपहार छोडेर घर फर्क्यो। यस्ता कयौ दलले १९९३ अघिसम्म सगरमाथामा कति फोहोर गरे, एकिन छैन। यसै अवसरमा सगरमाथा रक्षा अभियानअर्न्तगत यो मौसममा सरकार र निजी क्षेत्रको प्रयासमा सगरमाथा क्षेत्रबाट संकलन गरिएको झण्डै आठ हजार किलो फोहोर प्रदर्शनी गरिएको थियो | गएको दुइ महिनामा २९ आरोही शेर्पाहरुको सहयोगमा फोहोर संकलन गरिएको सगरमाथा आरोही संघका अध्यक्ष वाङ्छु शेर्पाले बताए। संकलित फोहोरमध्ये नष्ट हुने बाहेकको फोहोर प्रसोधन र पुनः प्रयोगका लागि काठमाडौ ल्याएको छन। उनका अनुसार सगरमाथामा जम्मा भएको फोहोर १९९३ अघिको हो। सरकारले १९९६ मा आएर मात्र सगरमाथामा हुने फोहोरमा कडाइ गरेपछि पछिल्ला समय आरोहणमा जाने दलले आफुले गरेको फोहोर आफैं फिर्ता ल्याउने गरेका छन्। अहिले आरोहणदलले ‘गार्बेज डिपोजिट’ अर्न्तगत ४ हजार अमेरिकी डलर सरकारलाई छुट्टै बुझाउनुपर्छ। आरोहणपछि नाम्चेमा रहेको सगरमाथा प्रदुषण नियन्त्रण समिति (एसपिसिसि) ले आरोहण दलद्वारा फोहोर फिर्ता ल्याइएको सिफारिश गरेपछि मात्र यो धरौटी फिर्ता हुन्छ। ‘सगरमाथामा मुख्यतया अक्सिजन सिलिण्डर, खानेकुराका टिनका खालीबट्टा, प्लास्टिक डोरी , पाल र खाना पकाउन प्रयोग हुने करतुसहरू बढी छन्,’ सगरमाथा रक्षा अभियानका सहभागी तथा पर्यटन पत्रकार मिङमारदोर्जी शेर्पाले भने। सगरमाथा सफाइ गर्ने काम चुनौति पुर्ण रहेको बताउँदै उनले थपे, ‘यहाँ कुनै बेला पनि ज्यान जान सक्छ।’ उनका अनुभवमा सगरमाथा बेशक्याम्प, क्याम्प २ र ३ सबैभन्दा खतरनाक मानिने खुम्बु आइसफल र क्याम्प ४ मानिने साउथकोलमा फोहोर यत्रतत्र देखिन्छ। ६ हजार ५ सय मिटर उचाइको क्याम्प २ मा सर्वाधिक फोहोर छ भने ८ हजार फिटको साउथकोलमा पनि उत्तिकै फोहार छ। ‘६० देखि एक सय ‘नट्स’ हावाको वेग हुने साउथकोलमा हावाले टेण्टनै उडाइदिने गरेकाले पनि बढी फोहोर भएको होला,’ उनले भने। सगरमाथा आरोही संघका अध्यक्ष वाङछुका अनुसार अन्यवर्ष भन्दा यसपाली हिँउ धेरै परेकाले फोहोर लुकेको छ। आगामी वर्ष पनि यो अभियान जारी रहने बताउदै उनले थपे ‘ सगरमाथामा एक किलो फोहोर संकलन गर्न ३० डलरभन्दा बढी खर्च भएको छ। नेपाल सरकारले पहिलो पटक सगरमाथा रक्षा अभियानमा सहभागि हुँदै ७५ लाख उपलब्ध गराएको छ। सगरमाथा आरोही संघ, इको हिमाल , स्वीडेनको वातावरणवादी संस्थाले ७७ लाख , काल्सबर्ग वियरले २० लाख, नेपाल पर्वतारोहण संघले २० लाख , लक्ष्मी बैंकले ५ लाख र अग्नी एयर , तारा एयर, श्री एयर ,माउण्टेन हेलिकोप्टर , फिसटेल एयर, र एयर डाइनेस्टि तथा अन्य संघ सस्थाहरुले समेत यो अभियानलाइ सहयोग गरेका छन्।
क्रममा यस क्षेत्रमा भएको प्रदुषण बारे भने सरकारलाइ सोह्र वर्ष अघि मात्र थाह भयो र नियममा कडाइ गर्यो।सन १९७३ मा सगरमाथा चुम्न हिँडेको इटाली आरोहण दलले आधारशिबिर सम्म आफ्ना समान बोक्न ३५ सय भरियाको प्रयोग गरेको थियो। आरोहण दलका खानेकुरा बोक्न काठमाडौंबाट निरन्तर दुइ हेलिकोप्टर आरोहण अवधिभर बेशक्याम्प आउ आउ जाउ गर्थे। यी मध्ये दुर्घटना भएको एउटा हेलिकोप्टर ३६ वर्ष पछि हिँउ पहिरोसँगै बग्दै गरेको अवस्थामा २००९ मा मात्र भेटियो। एक भरियाले लाने तीस किलो सामान र हलिकोप्टरको अवशेषको मात्रै अनुमान गर्ने हो भने यो इटालियन आरोहण दलले ३५ हजार किलो फोहोर सगरमाथालाइ उपहार छोडेर घर फर्क्यो। यस्ता कयौ दलले १९९३ अघिसम्म सगरमाथामा कति फोहोर गरे, एकिन छैन। यसै अवसरमा सगरमाथा रक्षा अभियानअर्न्तगत यो मौसममा सरकार र निजी क्षेत्रको प्रयासमा सगरमाथा क्षेत्रबाट संकलन गरिएको झण्डै आठ हजार किलो फोहोर प्रदर्शनी गरिएको थियो | गएको दुइ महिनामा २९ आरोही शेर्पाहरुको सहयोगमा फोहोर संकलन गरिएको सगरमाथा आरोही संघका अध्यक्ष वाङ्छु शेर्पाले बताए। संकलित फोहोरमध्ये नष्ट हुने बाहेकको फोहोर प्रसोधन र पुनः प्रयोगका लागि काठमाडौ ल्याएको छन। उनका अनुसार सगरमाथामा जम्मा भएको फोहोर १९९३ अघिको हो। सरकारले १९९६ मा आएर मात्र सगरमाथामा हुने फोहोरमा कडाइ गरेपछि पछिल्ला समय आरोहणमा जाने दलले आफुले गरेको फोहोर आफैं फिर्ता ल्याउने गरेका छन्। अहिले आरोहणदलले ‘गार्बेज डिपोजिट’ अर्न्तगत ४ हजार अमेरिकी डलर सरकारलाई छुट्टै बुझाउनुपर्छ। आरोहणपछि नाम्चेमा रहेको सगरमाथा प्रदुषण नियन्त्रण समिति (एसपिसिसि) ले आरोहण दलद्वारा फोहोर फिर्ता ल्याइएको सिफारिश गरेपछि मात्र यो धरौटी फिर्ता हुन्छ। ‘सगरमाथामा मुख्यतया अक्सिजन सिलिण्डर, खानेकुराका टिनका खालीबट्टा, प्लास्टिक डोरी , पाल र खाना पकाउन प्रयोग हुने करतुसहरू बढी छन्,’ सगरमाथा रक्षा अभियानका सहभागी तथा पर्यटन पत्रकार मिङमारदोर्जी शेर्पाले भने। सगरमाथा सफाइ गर्ने काम चुनौति पुर्ण रहेको बताउँदै उनले थपे, ‘यहाँ कुनै बेला पनि ज्यान जान सक्छ।’ उनका अनुभवमा सगरमाथा बेशक्याम्प, क्याम्प २ र ३ सबैभन्दा खतरनाक मानिने खुम्बु आइसफल र क्याम्प ४ मानिने साउथकोलमा फोहोर यत्रतत्र देखिन्छ। ६ हजार ५ सय मिटर उचाइको क्याम्प २ मा सर्वाधिक फोहोर छ भने ८ हजार फिटको साउथकोलमा पनि उत्तिकै फोहार छ। ‘६० देखि एक सय ‘नट्स’ हावाको वेग हुने साउथकोलमा हावाले टेण्टनै उडाइदिने गरेकाले पनि बढी फोहोर भएको होला,’ उनले भने। सगरमाथा आरोही संघका अध्यक्ष वाङछुका अनुसार अन्यवर्ष भन्दा यसपाली हिँउ धेरै परेकाले फोहोर लुकेको छ। आगामी वर्ष पनि यो अभियान जारी रहने बताउदै उनले थपे ‘ सगरमाथामा एक किलो फोहोर संकलन गर्न ३० डलरभन्दा बढी खर्च भएको छ। नेपाल सरकारले पहिलो पटक सगरमाथा रक्षा अभियानमा सहभागि हुँदै ७५ लाख उपलब्ध गराएको छ। सगरमाथा आरोही संघ, इको हिमाल , स्वीडेनको वातावरणवादी संस्थाले ७७ लाख , काल्सबर्ग वियरले २० लाख, नेपाल पर्वतारोहण संघले २० लाख , लक्ष्मी बैंकले ५ लाख र अग्नी एयर , तारा एयर, श्री एयर ,माउण्टेन हेलिकोप्टर , फिसटेल एयर, र एयर डाइनेस्टि तथा अन्य संघ सस्थाहरुले समेत यो अभियानलाइ सहयोग गरेका छन्।
No comments:
Post a Comment